Η της Παρθένου πανάμωμος γέννησις

Στήν ἱστορία τοῦ κόσμου ὑπάρχουν σταθμοί καί ἐπέτειοι μέ μεγάλη σημασία γιά τον άνθρωπο. Σταθμοί που οφείλονται στίς ἀνθρώπινες προσπάθειες καί συντελοῦν στήν βελτίωση τῶν βιοτικῶν συνθηκῶν, ἐνόσῳ βρισκόμαστε στήν γῆ. Ἀλλά καί σταθμοί πού ἀποτελοῦν ἐκδηλώσεις τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ, πού στόχο ἔχουν να βελτιώσουν τήν ποιότητα τῆς ἐπιγείου ζωῆς μας, καί πού ή σημασία τους ἐκτείνεται καί στήν πέραν τοῦ τάφου ζωή, πού ἐνδιαφέρει ὅλους μας.

Ένας τέτοιος σταθμός εἶναι ἡ σάρκωση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού ὅμως προαναγγέλθηκε καί προοιδοποιήθηκε τήν γέννηση τῆς Παναγίας μας, γεγονός που γιορτάζουμε στις 8 Σεπτεμβρίου. Γι’ αὐτό καί ἡ ἡμέρα αὐτή, στήν ὑμνολογία μας χαρακτηρίζεται ὡς «τῆς παγκοσμίου χαρᾶς τό προοίμιον».

Ἀπό τό συναξάρι τῆς ἑορτῆς γνωρίζουμε πώς ἡ Παναγία μας ἦρθε στον κόσμο ὡς καρπός ἱεροῦ πόθου καί προσευχῆς τοῦ θεολέκτου ζεύγους Ἰωακείμ καί Ἄννης. Καί συγχρόνως ἦρθε ὡς πραγμάτωση τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Θεοῦ στούς πρωτόπλαστους, τήν πρώτη ἐκείνη ἡμέρα τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, ὅτι μιά γυναίκα, στήν θέση αὐτῆς πού ἐξαπάτησε ὁ Διάβολος, θά φέρει στον κόσμο Αὐτόν πού θά συντρίψει τήν κεφαλή τοῦ Δαίμονος. Πλῆθος εἶναι οἱ προφητεῖες, οἱ εἰκόνες καί τά σύμβολα, πού συνεσκιασμένα, προτυπώνουν τήν Παναγία μητέρα τοῦ Κυρίου μας. Αὐτήν πού ἔγινε τό ἐκλεκτό ὄργανο τοῦ Θεοῦ, γιά νά ἔλθει στήν γῆ ἡ σωτηρία καί ἡ παναθρώπινη λύτρωση. Γι’ αὐτό καί ἀναρίθμητα εἶναι τά Εγκώμια καί οἱ Ὀμιλίες τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου, ἡ ὁποία ἔγινε ἡ ἐπουράνιος κλῖμαξ, ἡ σκάλα, «δι' ἧς κατέβη ὁ Θεός» καί συγχρόνως ή «γέφυρα ἡ μετάγουσα τούς ἐκ γῆς πρός οὐρανόν». Στήν μικρή αὐτή ἀναφορά μας στήν γέννηση τῆς Παναγίας μας, θά ἀντλήσουμε ἀπό τήν πλούσια σέ δογματικό περιεχόμενο Ὁμιλία «Εἰς τήν Γέννησιν τῆς Θεοτόκου», τοῦ ἁγίου Νικολάου Καβάσιλα. Ο ἱερός συγγραφεύς, πού γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη, γύρω στο 1322, ἔγραψε τίς Θεομητορικές Ὁμιλίες του στήν καμπή τοῦ 14ου αἰῶνος, δίνοντάς τες άνθρωπολογικό χαρακτήρα καί ὑψώνοντας ἔτσι ἕνα ἀνάχωμα, θά λέγαμε, στόν καταιγισμό τοῦ οὐτοπικοῦ, τοῦ χωρίς Χριστό, ἀνθρωπισμοῦ τῆς Δύσης.

Ἡ Ἐκκλησία μας τοποθετεῖ τήν Παναγία στο κέντρο τῆς εὐσεβείας της, διότι, κατά τόν Καβάσιλα, ὁ Θεός τῆς ἔδωσε κεντρική θέση καί ενεργητικό ρόλο στο μυστήριο τῆς Οἰκονομίας, τῆς Σωτηρίας. Γι’ αὐτό καί ἡ Παρθένος εἶναι τό «τέλος» στό ὁποῖο ἀναφέρονται τα πάντα. ῎Ετσι, καθώς ἑτοιμάζεται να τήν ὑμνήσει, αἰσθάνεται ἱερό δέος, «καθάπερ ἱεράν τινα τελούμενος τελετήν». Γιατί κι ἄν ὁλόκληρο τό σύμπαν τήν ὑμνοῦσε μέ μιά φωνή, δέν θά μπορούσε να την εγκωμιάσει επάξια για την προσφορά της: «οὐδ’ ὁ κόσμος ἄπας εί φωνήν μίαν ἀφῆκε, πρός εὐφημίαν ἤρκεσεν ἄν».

Τό πρῶτο μέρος τῆς Ὀμιλίας του, ἐκτεταμένο μάλιστα, τό ἀφιερώνει στούς θεοπάτορες Ἰωακείμ καί Ἄννα, ἐπειδή ἀξιώθηκαν, γιά τήν ἀρετή τους, να χρησιμοποιηθοῦν ἀπό τόν Θεό, γιά τό καλύτερο και μεγαλύτερο, τό παραδοξότερο καί τό κοινωφελέστερο ἔργο· ὅλων τῶν αἰώνων δηλαδή, στό νά ντυθεῖ ὁ Θεός τήν ἀνθρώπινη σάρκα καί νά γεννηθεῖ ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους, «ἀφ᾽ ὑμῶν λαβών τήν μητέρα», παίρνοντας ἀπό αὐτούς ἐκείνην πού διάλεξε γιά μητέρα του. Δικαιολογημένα δικαιοῦνται νά ἀπολαμβάνουν τίς γενικές τιμές, γιατί εἶναι οἱ ἄριστοι καί οἱ πιό ἄξιοι ἀπ' ὅσους μέχρι τώρα στάθηκαν ὠφέλιμοι στούς ἄλλους. Πάνω ἀπό τόν Νῶε, πού ὄντας ὁ πιό δίκαιος μεταξύ τῶν συγχρόνων του, σώθηκε ἀπό τήν κοινή καταστροφή· ἀπό τόν Μωϋσῆ, πού γύμνασε τήν ψυχή του πρός κάθε ἀρετή, καί ἐλευθέρωσε τούς Ἑβραίους· ἀπό τόν Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ πού ἀνέκτησε τήν γῆ τῆς Ἐπαγγελίας, ἀλλά καί ἀπό τόν Ἀβραάμ πού γιά τήν εὐσέβειά του τόν ἀνέδειξε ὁ Κύριος πατέρα ἔθνους πού γνώριζε νά σέβεται τόν Θεό.

Ὁ Θεός πού πάντοτε χρησιμοποίησε ὡς συνεργάτες του ἐναρέτους ἀνθρώπους, ἐπέλεξε καί τόν Ἰωακείμ μέ τήν Άννα, πού ἦταν ἄριστοι ἀπό κάθε πλευρά, να γεννήσουν ὡς καρπό ἐκείνην, μπροστά στήν ὁποία ἡ Σκηνή τοῦ Μαρτυρίου ήταν μόνον τύπος καί σκιά· ἐκείνην πού ἦταν τό ζωντανό βιβλίο, πού περιεῖχε ὄχι ἁπλῶς τόν Νόμο, ὅπως οἱ πλάκες τοῦ Μωϋσῆ, ἀλλά τόν ἴδιο τόν Νομοθέτη· ἐκείνην, πού μέ τήν σάρκωση τοῦ υἱοῦ της συμφιλίωσε τόν ἄνθρωπο μέ τόν Πλάστη του, ἐπανασυνέδεσε τήν γῆ μέ τόν οὐρανό· ἐκείνην, πού «τό μεσότοιχον τῆς ἔχθρας καθελοῦσα, εἰρήνην ἀντεισῆξε καί τό βασίλειον ἠνέῳξε...» (Θεοτ. Στιχ. Ἐσπ Σαββάτου, α’ ἤχου). Γι' αὐτό καί τούς χαρακτηρίζει μακάριο ζευγάρι -ὦ μακαρία δυάς- γιατί στάθηκαν ὠφελιμότεροι ἀπό ὅλους, προσφέροντάς μας τήν Παναγία μας, τό κοινόν κόσμημα ὅλων.

Στη συνέχεια, ὁ ἱερός συγγραφέας ἀναφέρεται στό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου καί μᾶς ἐξηγεῖ πώς τό βαθύτερο μεγαλεῖο τῆς Παρθένου έγκειται στο ότι πραγματοποίησε ἀκριβῶς τόν σκοπό γιά τόν όποῖο πλάσθηκε ὁ ἄνθρωπος, καί ἀπό τόν ὁποῖο ἐξέπεσαν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα. Μέ τήν καθαρότητά της καί τήν ἀρετή της ή Παναγία μας, μᾶς ἀπεκάλυψε τον αὐθεντικό ἄνθρωπο, ὅπως πλάσθηκε ἀπό τήν ἀρχή, όπως ἦταν στον Παράδεισο· τέτοιον πού ἔπρεπε να μείνει καί τέτοιον πού θά ἔμενε ἐν συνεχείᾳ ἄν ἀγωνιζόταν γιά τήν πνευματική του τελείωση. Διότι ὁ Θεός προίκισε ἀπό τήν ὥρα τῆς δημιουργίας ὅλους τούς ἀνθρώπους μέ τήν ἴδια δυνατότητα ἀντιστάσεως στο κακό καί στήν ἁμαρτία, ὥστε ἀγωνιζόμενοι νά ζοῦμε ἔλλογα κυριαρχώντας στά πάθη μας. Καί ὁ ἴδιος θά πρόσθετε ὅ,τι ἐξηρτᾶτο ἀπό αὐτόν· θά ὡλοκλήρωνε μέσα μας τόν ἀγαθό ἄνθρωπο, ὁπότε θά κατέπαυε ὁ ἀγώνας καί ή σπουδή. Μ’ αὐτόν τόν μεγαλειώδη τρόπο μᾶς δημιούργησε, μέ τήν ἐπιθυμία να μετατρέψουμε το «ἐν δυνάμει» σέ «ἐνεργείᾳ».

Ἐμεῖς, ὅμως, ἀποδειχθήκαμε κακοί οἰκονόμοι τῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ, μέ συνέπεια ή παραδείσια ὡραιότης μας να μείνει κρυμμένη μέσα στό πλῆθος τῶν ἀνθρώπων, καί νά μένει ὁ ἄνθρωπος «ἀφανής».Καί ὅμως, μέσα στο ξεπεσμένο σύνολο τῶν ἀνθρώπων πού ξέχασαν τήν φύση τους καί τήν θεία τους καταγωγή, ἡ Παναγία μας μόνη ἀντιστάθηκε στήν ἁμαρτία ἀπό τήν ἀρχή ὥς τό τέλος, μέ τήν ρωμαλεότητα τῆς σκέψεώς της, τήν εὐθύτητα τῆς θελήσεώς της καί τήν μεγαλειώδη σωφροσύνη της. Ἀπεκάλυψε τόν ἄνθρωπο μέ τό πρωτόκτιστο κάλλος του, ἀλλά καί τήν ἄφατη σοφία καί τήν ἀπέραντη φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ στό πρόσωπό της, ὥστε καί μόνο ἀπό αὐτήν να γνωρίσουμε ἀληθινά τόν Δημιουργό: «καί μόνης τῶν κτισμάτων ἀληθῶς ἐξῆν ἀπό ταύτης τόν δημιουργόν ἐπιγνῶναι». Διότι μόνον ὁ αὐθεντικός ἄνθρωπος μπορεί να ἀποκαλύψει τόν ἴδιο τόν Θεό.

Ἡ νίκη ἐπί τῆς ἁμαρτίας τῆς Θεοτόκου συνέστησε νίκη μεγαλειώδη, καί μάλιστα ὄχι μόνον προσωπική, ἀλλά κοινή, νίκησε γιά χάρη ὅλων τῶν ἀνθρώπων, χαρίζοντας στον καθένα μας την αὐθεντικότητα τοῦ προσώπου της, «ὅπως ἐξῆν», ὅσο αὐτό ἦταν δυνατόν.

Στό πρόσωπο τῆς Παναγίας μας —ἐπιλέγει ὁ ἱερός συγγραφεύς–, ὁ Θεός δέν βρῆκε ἁπλῶς ἕνα εὔχρηστο ὄργανο, πού ταίριαζε στον σκοπό του, ἀλλά ἕναν πολύτιμο συνεργάτη. Ετσι, ἔγινε δυνατή ἡ κάθοδος τοῦ Θεοῦ στήν γῆ καί ἡ ἄνοδος τοῦ ἀνθρώπου στόν οὐρανό.

Γι’ αὐτό, καταλήγει, πανηγυρίζουμε αὐτή τήν ἡμέρα τῶν γενεθλίων τῆς Θεοτόκου, πού ἔγινε ἡ ἀρχή ὅλων τῶν καλῶν, «μεθ’ ἡδονῆς ἁπάσης λαμπροί λαμπρῶς».

Σήμερα ἡ γῆ, πού ἔβγαζε ἀγκάθια καί τριβόλια, ἔδωσε καθαρό καρπό, τήν Παναγία μας. Αὐτή τήν ἡμέρα ὁ οὐρανός κατάλαβε τόν σκοπό τῆς δημιουργίας του, ἀφοῦ φανερώθηκε ἐκεῖνος γιά τόν ὁποῖον δημιουργήθηκε. Αὐτή τήν ἡμέρα ὅλη ἡ κτίση ἀνακαινίσθηκε, ἀφοῦ ἔλαμψε τό «κοινό στολίδι», ή Θεοτόκος. Αὐτή τήν ἡμέρα «ὅλοι οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ ἔψαλαν μέ δυνατή φωνή ὕμνους καί ἐγκώμια στόν Κύριό τους», πού στόλισε τόν οὐρανό μέ τό στεφάνι τῶν ἀστέρων, τόσο περισσότερο τώρα πού ἀνέτειλε αὐτή, ἡ Παναγία μας, λαμπρότερη ἀπό κάθε ἀστέρι καί γιά ὅλο τόν κόσμο ὠφελιμότερη. Γι’ αὐτό καί μέ μιά φωνή όλες οἱ γλῶσσες ψάλλουν τα μεγαλεῖα τῆς καί ἀσίγητα τήν ὑμνοῦν ἄνθρωποι καί ἄγγελοι.

Καί τελειώνει ὁ ἱερός πατήρ μέ τό θερμό αἴτημα, ὅπως Ἐκείνη ξεχωρίζοντας ἀπό τό ἀνθρώπινο γένος ἔγινε δῶρο τοῦ Θεοῦ καί κοινό κόσμημα γιά ὅλους, ἔτσι νά ἁγιάσει τήν καρδιά μας καί νά ἀναδείξει την ψυχή μας χωράφι ἅγονο γιά κάθε κακό, μέ τήν χάρη τοῦ υἱοῦ της, τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος μας, στόν ὁποῖο ἁρμόζει κάθε δόξα, τιμή καί προσκύνηση μαζί μέ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, Ἀμήν.

Πηγή:
"Η της Παρθένου πανάμωμος γέννησις"
Περιοδικό Αγία Λυδία, Σεπτέμβριος 2023, Σελ. 232-233

--

Αδελφοί μου, αυτό είναι κείμενο του Σεπτεμβρίου, για τη γιορτή των Γενεθλίων της Θεοτόκου - ένα από τα τρία γενέθλια που εορτάζουμε οι Ορθόδοξοι, με τα άλλα δύο να είναι του Χριστού και του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Όμως γιατί τώρα; Γιατί τρεις μήνες μετά αναρτάται αυτό το κείμενο; Δεν είναι τυχαίο αδελφοί μου. Μόλις χτες, στις 9/12 εορτάσαμε τη Σύλληψη της Αγίας Άννας! Και για να καταλάβουμε το γιατί είναι σημαντικό γεγονός, οφείλουμε να δούμε το τέλος και από εκεί να καταλάβουμε γιατί εορτάζουμε την αρχή. Πρέπει να είναι πολύ αγνή η ψυχή του ανθρώπου, σαν του μικρού παιδιού, για να μπορέσει να καταλάβει - έστω και ως βίωμα - το γιατί γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα πραγματικά, αν προηγουμένως δεν έχει εννοήσει το γιατί εορτάζουμε το Πάσχα. Επειδή ακριβώς εορτάζουμε το Πάσχα την Ανάσταση του Χριστού, γι' αυτό και εορτάζουμε και τη γέννησή Του. Κι αφού έτσι εορτάζουμε τη γέννησή Του, εορτάζουμε και την Αγία Μητέρα Του που στάθηκε δίπλα Του και καθόλη τη διάρκεια της ζωής Του (τόσο προ όσο και μετά του Τάφου). Κι αφού αντιληφθούμε γιατί εορτάζουμε την Παναγία, ύστερα οφείλουμε να αναρωτηθούμε "ποια μάνα γέννησε αυτή την Παναγία μας"! Κι όταν μαθαίνουμε ποια ήταν πραγματικά αυτή η μάνα, μόνο "Δίκαια η Κρίση του Θεού απ' αυτής" μπορούμε να πούμε! Ή μάλλον, για να το πούμε όπως και στο απολυτίκιο της εορτής της Συλλήψεως (της Παναγίας μας υπό) της Αγίας Άννας:

Σήμερον της ατεκνίας δεσμά διαλύονται, του Ιωακείμ γαρ και της Άννης εισακούων Θεός, παρ' ελπίδα τεκείν αυτούς, σαφώς υπισχνείται θεόπαιδα, εξ ης αυτός ετέχθη ο απερίγραπτος, βροτός γεγονώς, δι' Αγγέλου κελεύσας βοήσαι αυτή· Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σού".